Կոմբոջայում, Անգկորի ավերակներից ոչ հեռու, միջազգային հնագետների յոթ հոգանոց խումբը հայտնաբերել է լքված քաղաքի փլատակներ: Գիտնականները գտել են կառույցների, շինությունների մնացորդներ, ինչպիսիք, օրինակ, 30 կմ քառ. վրա տարածվող ջրատարներն են, որոնք հայտնաբերվել են ուղղաթիռի վրա տեղադրված լազերային սարքավորումների օգնությամբ:

Առավոտյան իմ հոգուն տիրեց մի տարօրինակ մեղմություն ու քնքշություն, հեզություն ու թեթևություն, ներողամտության մի անսահման զգացում: Իմ բանտարկված վիճակը թվում էր այլևս թեթև ու չնչին մի բան: Այդ պահին ես պատրաստ էի ներել բոլոր նրանց, ովքեր երբևիցե ինձ վիրավորել էին ինչ-որ բանով, և ներողություն խնդրել բոլոր նրանցից, ում երբևիցե որևէ բանով վիրավորել էի:

Ինձ մնում էր պատրաստվել ու տեղափոխվել Կոնդ: Առանց այդ էլ պիտի թողնեի սենյակս, պիտի զիջեի Հովհ. Քաջազնունուն ու տեղափոխվեի ուրիշ բնակարան: Բայց հարկ չունեի շտապելու. մինչև դեկտեմբերի 2-ի գիշերվա ժամը 12-ը երկրի տերը պիտի մնար հայրենի իշխանությունը, և միայն հիշյալ ժամին Վրացյանի կառավարությունն իր լիազորությունները պիտի զոհեր օտարներին: Պայմանավորված էր, որ մինչև վերջիններիս՝ այդ ժամանակ Բաքվում գտնվող և Ստալինի հաճությամբ Մոսկվայի ներկայացուցիչ նշանակված հայ գործակալների` Դիլիջանից Երևան հասնելը, իշխանության գործերը պիտի վարեին Դրոն և Սիլինը՝ Լեգրանի առաքելության խորհրդականներից մեկը:

ՊԻԵՏՐՈ ՄԱՐՈՆՉԵԼԻ (1795-1846) Հայրենասեր երաժիշտ: Բրեշիայի «Ամալիա Ռեալե» լոժայի անդամ, կարբոնարի է դարձրել Սիլվիո Պելիկոյին: Դատապարտվել է մահվան, դատավճիռը փոխվել է 20 տարվա ազատազրկման: Մարոնչելիին և Պելիկոյին ներում է շնորհվել: 1830 թ. Մարոնչելին մեկնել է Փարիզ, այնտեղ էլ գրել է «Հավելում «Իմ բանտերին»` Սիլվիո Պելիկո» գիրքը:

ՋՈԶԵՖ ՌԵԴՅԱՐԴ ԿԻՊԼԻՆԳ (1865-1936) Անգլիացի վիպասան և բանաստեղծ: 1907 թ. Կիպլինգին շնորհվեց գրականության Նոբելյան մրցանակ: Նրա մասոնության մասին հաղորդում է Ջոզեֆ Գամբերինին. «Մասոն է ձեռնադրվել 1886 թ. Հնդկաստանի Փենջաբ նահանգի Լահոր քաղաքում, «Հույս և համառություն» № 782 լոժայում:

Ֆրանսիացի իդեալիստ փիլիսոփա: «Անտրոպոլոգիայի նոր փորձերում» նա քննարկել է Աստծո և մարդու փոխհարաբերությունների թեման` հոգեբանության տեսանկյունից: Նա հաստատում էր ներքին ոգեշնչման գերակայությունը` հակադրելով արտաքին դրսևորումներին:

Ամերիկացի պետական գործիչ, երիտասարդ տարիներին հիմնադրել է «Փենսիլվանիայի թերթը», Ֆիլադելֆիայում բացել է ԱՄՆ-ի պատմության մեջ առաջին հանրային գրադարանը: 1728 թ. հրապարակել է «Հավատի ու կրոնի մասին» աշխատությունը` շարադրելով իր հայացքները կրոնի վերաբերյալ, որոնք վառ արտահայտված գնոստիկ երանգավորում ունեին: 22-ամյա Բենջամեն Ֆրանկլինը գրում էր. «Հավատում եմ, որ կա բացարձակ կատարյալ Բարձրագույն էություն, ում մտահղացմամբ ու ստեղծագործությամբ ծնվել են աստվածները: Հավատում եմ, որ մարդն ամենակատարյալ արարածը չէ` լինելով ընդամենը արարածներից մեկը:

Դեռևս 1800-ականներին Ռուսական կայսրության կողմից Գյումրիում կառուցված տասնյակ կարևորագույն պաշտպանական և պատմական կառույցներից մեկն էլ Ախուրյանի ափից ոչ հեռու գտնվող փոքրիկ Սև բերդն է:

Միքելե Մորամարկոյի «Մասոնները անցյալում և ներկայում» գրքում թվարկվում են հանրահայտ մասոնների անուններ, որ, հեղինակի հավաստմամբ, ճշգրտված են փաստաթղթերով: Իտալիայի Մեծ Արևելք ամսագրում առավել հայտնի մասոնների կենսագրական տեղեկությունների ի հայտ գալուց հետո Ջուզեպե Գամբերինիի խմբագրությամբ տպագրվել է «Հազարադեմ մասոնություն» գիրքը:

Ո՞վ չգիտի, որ հայոց Արցախ աշխարհը լեցուն է սրբատեղերով։ Ո՞վ չի հիացել Գանձասարով ու Դադիվանքով։ Փաստենք, սակայն, որ այդ հրաշքների կողքին կան նաև այնպիսիք, որոնք, ճիշտ է, հայտնի չեն, բայց իրենց հրաշագեղությամբ ու պատմական հնամենիությամբ բոլորովին չեն զիջում առաջիններին։ Զորօրինակ, Ծիծեռնավանքը։ Երբ առաջին անգամ տեսա վանքը, այն ինձ Նոյյան տապան թվաց, որ հենց նոր է իջել բլրի վրա։